-
1 кирегә китү
1) ухудша́ться, станови́ться ху́же (о состоянии здоровья, об условиях жизни, отношениях и т. п.)2) регресси́ровать, приходи́ть/прийти́ в упа́док (о развитии культуры, общественного строя и т. п.)3) не кле́иться, не ла́диться, ши́ворот-навы́ворот ( о делах) -
2 кирегә
нареч.1) обра́тно, наза́д (подвернуться, побежать, поползти)2) перен. в ху́дшую сто́рону (о развитии, изменениях)үзгәрдең син: яхшы якка түгел - кирегә — измени́лся ты не в лу́чшую, а в ху́дшую сто́рону
•- кирегә сугу
- кирегә ишү
- кирегә санау
- кирегә чигендерү
- кирегә чигү••кирегә алу — см. кирегә бору 1)
кирегә әйләнү — см. кирегә китү 1)
кирегә кагу — не одобря́ть, не подде́рживать; отверга́ть
кирегә сукалау (саплау, тырнау, бутау, җөпләү) — см. кирегә бору 1)
- кирегә китүкире кирегә саплар — (посл.) у упря́мца свои́ до́воды
-
3 кире
1. прил.1)а) в разн. знач. обра́тный (рейс, билет, маршрут и т. п.)кире якка китү — пойти́ в обра́тном направле́нии
кире юл — обра́тный путь
кире саннар мат. — обра́тные чи́сла
кире пропорциональ зурлыклар — обра́тно пропорциона́льные величи́ны
б) обра́тный, попя́тныйкирехәрәкәт — обра́тное (попя́тное) движе́ние
кире йөреш — шахм. обра́тный (попя́тный) ход
2) в разн. знач. отрица́тельный (ответ, результат, герой и т. п.)кире йогынты ясау — оказа́ть отрица́тельное влия́ние
кире корылма — физ. отрица́тельный заря́д; см. тж. тискәре
3) перен.а) своенра́вный, упря́мый, стропти́вый; ерши́стый, норови́стый; несгово́рчивый (человек, сосед, попутчик) || упря́мец, упря́мицакире һәрвакыт кирегә сукалар — (посл.) букв. упря́мец всегда́ бу́дет про́тив паха́ть
б) норови́стый, с но́ровом ( о лошади); упря́мый ( о животных)4) оборо́тный, изна́ночныймайканың кире ягы — изна́ночная сторона́ ма́йки
5) лингв. уступи́тельный2. нареч.кире иярчен җөмлә — уступи́тельное прида́точное предложе́ние
1) ( о движении) обра́тно, наза́д, вспять (плыть, улететь, повернуть, поехать и т. п.)кире куу — гнать (отогна́ть) обра́тно
кире борылып килү — верну́ться наза́д
кире качу — бежа́ть обра́тно
вакытны кире борып булмый — вре́мя не повернёшь вспять
үткән эш кире кайтмый — (погов.) что прошло́, того́ не вернёшь (букв. то, что бы́ло, не вернёшь обра́тно)
2) обра́тно, наза́д (отдать, вернуть, выкупить и т. п.)кире алу — взять обра́тно
кире урынына кую — положи́ть обра́тно на ме́сто
хатны кире җибәрү — отпра́вить обра́тно письмо́
кире соратып алу — потре́бовать наза́д
•- кире алу
- кире әйләнеп кайту
- кире әйләнү
- кире баштан
- кире башы белән
- кире беткән
- кире бору
- кире вакланма
- кире гамәл
- кире кагу
- кире сугу
- кире кагылгысыз
- кире кагылмаслык••кире кайтарылу — экон. окупа́емость
кире кайтмый торган җиргә китү — отпра́виться на тот свет
кире китеш — регре́сс, деграда́ция
кире китү — см. кирегә китү 1)
кире кырыккан — см. кире беткән 1)
кире (кирегә) сөйләү — говори́ть проти́вное, не подде́рживать; см. тж. кирегә бору 1)
кире сугу — сбива́ть/сбить с то́лку; ср. тж. кире чөй кагу
кире сурәт физ. — изображе́ние перевёрнутое (обра́тное)
кире тәре — груб.; прост. упря́мец
кире тору — отказа́ться (от чего-л.), упря́миться
кире чакыру — см. кире кайтару 2)
кире юлга (якка) тарту (җибәрү) — сбива́ть/сбить с пути́
кире ягы белән — искажённо, в ло́жном све́те ( показывать)
- кире кайтукире як белән тору — встава́ть/встать с ле́вой (не с той) ноги́
- кире уйлау
- кире килү
- кире чигенү
- кире чөй кагу
- кире як 3. послелог; диал.по́слемоннан кире — по́сле э́того
-
4 невезение
с; разг.уңышсызлык, эшләрнең гел уңмавы, бәхет кирегә китү, кирегә китеп тору -
5 бәхет
сущ.1) сча́стьебәхет - көрәш ул — сча́стье - э́то борьба́
һәркемнең үз бәхете — у ка́ждого своё сча́стье
••бәхетне сатып алып булмый — погов. сча́стье на (за) де́ньги не ку́пишь
2) успе́х, везе́ние, уда́ча, бла́го (на работе, в жизни, в учёбе и т. п.)аның тормышында бәхет һәрвакыт юлдаш булды — в жи́зни ему́ всегда́ сопу́тствовала уда́ча
3)а) в знач. вводн. сл. бәхетең твоё сча́стьебәхетең, үзең бирдең, югыйсә... — твоё сча́стье, сам отда́л, а то бы...
бәхетең, әтиеңә әйтмәдем әле, югыйсә... — твоё сча́стье, отцу́ ещё не сказа́ла, а то бы...
б) бәхеткә, бәхеттән к сча́стью, на сча́стьеминем бәхеткә (бәхеттән), машина килеп чыкты — на моё сча́стье, появи́лась маши́на
••бәхет алга (бәхет бару) — име́ть уда́чу за уда́чей
бәхет басу (бәхет җиңү) — повезти́ безл.
бәхет капкасы ачылды (бәхет ишеге ачылды) — уда́ча улыбну́лась
бәхет йолдызы (бәхет кояшы) — поэт. исто́чник сча́стья, звезда́ сча́стья
бәхет кошы — миф. пти́ца сча́стья, жар-пти́ца
бәхет кирегә китү — потерпе́ть неуда́чу; не повезти́
бәхет сынау — испыта́ть сча́стье, рискну́ть на сча́стье
бәхет эше — де́ло слу́чая
бәхете җиңү — посчастли́виться, повезти́ безл.
бәхетең бар икән — везёт же тебе́
бәхеткә каршы — к сча́стью
бәхеткә туры килү — посчастли́виться
-
6 тәртә
сущ.1) огло́бля; ды́шлотәртәгә бәйләү — привяза́ть к огло́блям
2) перен.; разг. слега́; дли́нная дуби́на•- тәртә башы
- тәртә каеру••тәртә башын чәйнәү — гры́зться, руга́ться, конфликтова́ть за́дним число́м ( когда всё уже решено)
тәртә пычрату — оплоша́ть; испо́ртить де́ло, за кото́рое взя́лся
тәртә сыну — вконе́ц расстро́иться, разла́диться ( о делах); вконе́ц испо́ртиться
тәртә төртсәң үсеп чыгарлык (китәрлек) — чрезвыча́йно плодоро́дный; плодоро́днейший (букв. тако́й, что воткнёшь ды́шло - вы́растет)
тәртә түбәнгә карау — (си́льно) ухудша́ться ( о делах), разла́диться; идти́/пойти́ к разва́лу
тәртәгә җигелү — см. җигелү 3)
- тәртә аша сикерүтәртәдән чыгу — устра́ивать/устро́ить эксце́ссы
- тәртә башлары орыну
- тәртә башлары сугылу
- тәртә буе
- тәртә буйлыгы
- тәртә сындыру
- тәртәгә аркылы килү
- тәртәгә тибү
- тәртәне бору
- тәртәне каеру
- тәртәне кирегә бору
- тәртәне кирегә каеру
- тәртәсе кыска җиректән
См. также в других словарях:
сүтелү — 1. (Сүтү) 2. күч. Уңышсызлыкка дучар булу, кирегә китү, начарлану (эш, ният һ. б. ш. тур.) тормыш бер эзгә төшкән кебек иде, озакка бармады, тагын сүтелде … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишеп — Күп булып, оеш оеш булып яңгыр и. ява 3. күч. Бер эшкә тотынып та аны башкарып чыкмау, эшне бозу, юкка чыгару ишкәнсең икән 4. күч. Кыйнау. II. ИШҮ – Бауны, җепне яки җеп сыман нәрсәне ныклык өчен берничә катлы итеп үрү. III. ИШҮ – 1. Көймәне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тискәреләнү — 1. Киреләнү, карышу, сүз тыңламау, чыгымчылау 2. күч. Кирегә, артка китү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
